Wieś w gminie Smołdzino, w powiecie słupskim, w województwie pomorskim, położona nad brzegiem jeziora Gardno, na terenie Słowińskiego Parku Narodowego. Popularna miejscowość letniskowa. Nad jeziorem malowniczo położone przystanie rybacka i żeglarska. Składa się z połączonych wsi: Gardny Małej i Gardny Wielkiej
Przystań rybacka w Gardnie Wielkiej:
Historia:
Najstarsza zapisana nazwa pochodzi z 1282 r., od pomorskiego słowa 'gard', oznaczającego gród; niem. Klein Garde, Gross Garde. Na tym obszarze pierwsze słowiańskie osady tworzyły się już w VII-VIII w. Nazwa miejscowości pochodzi od słowa "gród", co może wskazywać na to, że w zamierzchłych czasach usytuowana była tu obwarowana osada. Istnieją przekazy, według których we wczesnym średniowieczu znajdował się tu port morski, a Gardna miała nadane prawa miejskie. Miała je uzyskać w XII wieku, a już w kolejnym utracić. Miał tu nawet rezydowac duchowny w randze "wicebiskupa". Według Karla - Heinza Pagela, słupskiego regionalisty niemieckiego, mieszkańcy Gardny Wielkiej spierali się z mieszkańcami Główczyc o to, która z tych miejscowości zasługuje na miano najstarszej w powiecie słupskim. Już w XIII wieku książe Świętopełk powołał tu do życia parafię, co sprawiło, że Gardna była najstarszą siedzibą parafialną regionu słowińskiego. W tamtym czasie wioska była we władaniu biskupów gnieźnieńskich. Do roku 1845 msze sprawowano tu w języku kaszubskim. Gdy w 1765 r. w Gardnie pastorem została osoba nie władająca językiem kaszubskim, mieszkańcy wywołali zamieszki. Cała zabytkowa zabudowa miejscowości została strawiona ogniem, gdy w 1912 r. na wsi wybuchł wielki pożar.
Przez wielki wieś miała charakter osady rybackiej. Zachowały się relikty dawnego budownictwa: wiekowe chałupy rybackie i budynki gospodarcze. Miejscowa ludność aż do początku XX wieku zachowała język i zwyczaje dawnych słowiańskich Pomorzan. Określała sama siebie mianem Słowińców. Od połowy XIX wieku Słowińcy byli przedmiotem badań etnografów z róznych krajów, m.in. rosyjskiego profesora Aleksandra Hilferdinga oraz polskiego Alfonsa Parczewskiego.
Zabytki:
- Kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z XV w., przebudowany w stylu neogotyckim w 1842 roku. W środku znajduje się stara granitowa chrzcielnica, która może jeszcze pamiętać czasy romańskie i obraz w ołtarzu autorstwa pastora kołobrzeskiego Paula Hintza, namalowany w stylu ekspresjonistycznym.
- Dawny cmentarz, na którym odnaleźć można zabytkowe płyty nagrobne z niewidocznymi już napisami, mogą pochodzić nawet z XVI wieku. Lokalizacja: plac przykościelny.
- Wielki głaz narzutowy, zwany "diabelskim kamieniem", owiany licznymi legendami. Lokalizacja: Wyspa Kamienna.
- Obelisk upamiętniający harcerki z Łodzi, które zginęły na jeziorze Gardno podczas rekreacyjnej przejażdżki po jeziorze Gardno. Lokalizacja: plac pod kościołem.
- Cokół pomnika ku czci poległych w I wojnie światowej mieszkańców parafii Gardna Wielka, wykorzystany po II wojnie światowej jako podstawa pod figurę Najświętszej Marii Panny. Na cokole do dziś przetrwały nazwiska poległych. Lokalizacja: plac pod kościołem.
Kalendarium:
VII-VIII w. - pojawienie się pierwszych słowiańskich osad na terenie dzisiejszej wsi
XII - wieś otrzymuje prawa miejskie
XIII - upadek i utrata praw miejskich
XIII - książe Świętopełk zakłada tu parafię (najstarszą jeśli chodzi o region słowiński)
1282 - pierwszy zapis nazwy (Gard)
1584 - pastor ewangelicki Blancenius dla potrzeb mieszkańców przekłada postyllę na język polski
1765 - zamieszki - mieszkańcy nie akceptują nowo mianowanego pastora, nie władającego językiem kaszubskim.
1842 - przebudowa kościoła
1845 - ostatnia msza w języku kaszubskim
1912 - pożar, który dokonuje zniszczeń całej zabytkowej zabudowy wsi
